سید حسین کوه کمره ای

آیت الله سید حسین کوه کمره‌ای (م، ۱۲۹۹ ق) معروف به «سید حسین ترک»، از مراجع و فقهای بزرگ شیعه در قرن سیزدهم هجری و از شاگردان شیخ انصاری بود. علامه کوه کمره‌ای، در فقه و اصول استادی ماهر بود و پس از مرحوم شیخ انصاری در ردیف میرزای بزرگ از زعمای حوزه عراق محسوب می شد.

ولادت و نسب

سید حسین کوه کمری فرزند محمد بن حسن، در روستای ارونق یا کوه کمر (در آذربایجان شرقی) به دنیا آمد. نَسَب شریفش با ۲۴ واسطه به امام سجاد علیه‌السلام می رسید.

تحصیل و تدریس

حسین کوه کمره‌ای ابتدا در تبریز مقدمات علوم و سطوح فقه و اصول را نزد میرزا احمد مجتهد و فرزندش میرزا لطف علی مجتهد به پایان برد و سپس عازم عراق شد. سال‌ها در عتبات از محضر شیخ علی کاشف الغطاء، صاحب ضوابط، شیخ محمدحسن نجفی (صاحب جواهر) و مخصوصاً شیخ انصاری به خوبی بهره‌مند بود و استادی و اجتهاد او زبانزد همه فضلا و اساتید بزرگ قرار گرفت.

سید حسین در زمان شیخ مرتضی انصاری درس استادش را برای تعداد زیادی از فضلا تقریر می‌کرد و شیخ بخاطر علم و تقوایی که در او سراغ داشت، از او تجلیل می‌کرد تا جایی که احتیاطات و بعض امور را به او محول کرد.

سید حسین ترک پس از فوت شیخ انصاری بر کرسی تدریس نشست و تقریرات درسی شیخ را جلو می‌برد و متجاوز از ۸۰۰ نفر از علمای بزرگ در درس او حاضر می‌شدند که امثال علامه شرابیانی، فاضل ممقانی، شیخ محمد طه نجف و صدها نفر دیگر از شاگردان این سید استاد بودند.

مرحوم آیت الله سید حسین کوه کمره‌ای مجتهدی مشهور و معروف بود و حوزه درسی معتبری داشت، هر روز طبق معمول در ساعت معین به یکی از مسجدهای نجف می‌آمد و تدریس می کرد و بخاطر اهتمام و جدیت عجیب در درس و بحث، کلاس درس را به ندرت تعطیل می‌کرد.

آثار و تألیفات

مرحوم واعظ خیابانی با استناد به قول شاگرد فاضل آیت الله کوه کمری، شیخ محمدحسن ممقانی، درباره تالیفات وی می‌گوید: آن‌ها به قدر یک ظرف بزرگ مملوی که حملش مشکل باشد، بود، ولی به واسطه ضعف خط و عدم روابط در ذیل صفحات، تدوین آن‌ها صعب و ضایع گردید.

برخی آثار علمی و قلمی ایشان بدین قرار است:

۱ ـ وسیلة النجاة

۲ ـ الاجارة

۳ ـ الارث

۴ ـ استصحاب

۵ ـ الزکاة

۶ ـ القضاء

۷ ـ الرسالة العملیة

۸ ـ الذخیرة، (حواشی بر قواعد شهید اول)

۹ ـ تقریرات درس استادش آیت‌الله سید ابراهیم قزوینی

۱۰ ـ حاشیة فرائدالاصول

۱۱ ـ حاشیةالنخبة (عربی، تهران، ۱۳۲۹ ق)

۱۲ ـ مناسک حج

۱۳ ـ رسالة فی مقدمة الواجب

۱۴ ـ الخلل فی الحج (ناتمام است.)

۱۵ ـ الصلاة

۱۶ ـ رسالة البرءة

۱۷ ـ بعض الرسائل الفتوائیة

۱۸ ـ اجوبة المسائل المتفرقة

۱۹ ـ تقریرات دروس فقهی و اصولی استادش شیخ انصاری.

ویژگی‌های اخلاقی

آیت الله کوه کمره‌ای گذشته از مقام علمی و فقهی، در زهد، تقوا، ایثار، گذشت، تواضع، علو طبع و حسن اخلاق، نادره ی دوران بود. شهید مرتضی مطهری در بیان مقام اخلاص و بی علاقگی ایشان به دنیا می‌نویسد: «یک روز آن مرحوم از جایی برمی‌گشت و نیم ساعت بیشتر به وقت درس باقی نمانده بود، فکر کرد در این وقت کم اگر به خانه برود به کاری نمی‌رسد، بهتر است برود به محل تدریس و به انتظار شاگردان بنشیند. وقتی به مدرس رسید هنوز کسی نیامده بود، ولی دید در یک گوشه مسجد، شیخ ژولیده‌ای با چند شاگرد نشسته و تدریس می‌کند، مرحوم سید حسین سخنان او را گوش کرد، با کمال تعجب احساس کرد که این شیخ ژولیده بسیار محققانه بحث می‌کند.

روز دیگر راغب شد عملاً زودتر بیاید و به سخنان شیخ گوش کند، او چنین کار را انجام داد و اعتقاد روز پیشین خود افزوده گشت. این عمل چند روز تکرار شد. برای مرحوم سید حسین یقین حاصل شد که این شیخ از خودش فاضل‌تر است و او از درس این شیخ استفاده می‌کند و اگر شاگردان خودش به جای درس او به درس این شیخ حاضر شوند بهره بیشتری خواهند برد. اینجا بود که خود را میان تسلیم و عناد، مخیر دید.

روز دیگر، که شاگردان آمدند و جمع شدند، گفت: رفقا امروز می‌خواهم مطلب تازه‌ای به شما بگویم. این شیخ که در آن کنار با چند شاگرد نشسته، از من برای تدریس شایسته‌تر است و خود من هم از او استفاده می‌کنم، همه با هم می‌رویم به درس او، از آن روز در محضر و حلقه شاگردان شیخ ژولیده که چشم‌هایش اندکی تراخم داشت و آثار فقر در او دیده می‌شد حاضر شدند. این شیخ ژولیده پوش همان است که بعدها به نام حاج شیخ مرتضی انصاری معروف شد.»

وفات

مرحوم آیت الله سید حسین کوه کمره‌ای سرانجام در بیست و سوم رجب سال ۱۲۹۹ جهان فانی را وداع نمود و در محله العماره، در مقابل مقبره استادش، محمدحسن نجفی، به خاک سپرده شد.

به خاطر این که هنگام رحلت ایشان، اولادی از او باقی نمانده بود، همه کتاب‌ها خطی و چاپی باقی مانده، به برادرزاده‌اش آیت‌الله سید محمد حجت کوه کمری منتقل گردید و ایشان نیز ضمن استفاده از آن‌ها در مباحثاتش، به تحقیقات آن وحید عصر اشاره می‌کرد.

منابع

• روز شمار مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
• سایت شعائر.
• عدل الهی، شهید مطهری.
• ویکی فقه.